สารต้านอนุมูลอิสระ Antioxidant คืออะไร ช่วยปกป้องผิวเราจากแสงแดดอย่างไร

สารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant) คือ สารที่ช่วยปกป้องผิวจากสารอนุมูลอิสระที่เกิดจากแสงแดด โดยสามารถยับยั้งการเกิดปฎิกิริยาออกซิเดชั่น จากมลพิษต่าง ๆ รอบตัว หลายคนทราบดีว่า แสงแดดเป็นอีกหนึ่งสาเหตุหลักของปัญหาผิวหลายประการ แม้กิจกรรมไม่ได้เผชิญแสงแดด

การเผชิญกับรังสี UV, visible light เป็นเวลานาน สามารถกระตุ้นให้มีการเพิ่มขึ้นของสารอนุมูลอิสระ (ROS: Reactive Oxygen Species), MMPs มีการทำร้าย DNA ที่เซลล์ผิวหนังได้ และเกิดฝ้า กระ รอยดำ ตามมา ในปัจจุบันจึงเห็นผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวจากแสงแดดนิยมผสมสารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant) ลงไปด้วย ซึ่งมีข้อมูลพบว่า ผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวจากแสงแดดที่มีการผสมสารต้านอนุมูลอิสระบางชนิดร่วมด้วยนั้น ส่งผลให้มีการเพิ่มประสิทธิภาพการป้องกันการทำร้ายผิวจากสารอนุมูลอิสระที่เกิดจากรังสียูวี และช่วยชะลอการเกิดผิวชราจากแสงแดด หรือที่เราเรียกว่า Photoaging ได้ดีกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวจากแสงแดดที่ไม่มีการผสมสารต้านอนุมูลอิสระ แม้ตามปกติร่างกายจะมีกลไกในการกำจัดอนุมูลอิสระได้เอง หากร่างกาย มีปริมาณอนุมูลอิสระที่มากเกินไป หรืออยู่ในสภาวะที่กำจัดอนุมูลอิสระได้ลดลง อาจเป็น สาเหตุให้เกิดความเสียหายต่อเซลล์ และนำมาซึ่งปัญหาต่างๆ ได้ สำหรับในระดับผิวหนัง จะเกิดเป็นปัญหา ฝ้า กระ จุดด่างดำ และริ้วรอยได้ไม่สิ้นสุด

ปฏิกิริยาออกซิเดนซ์ คือ ปฏิกริยาที่เกิดขึ้นเป็นปกติในร่างกาย ซึ่งถูกกระตุ้นให้เกิดเพิ่มขึ้นได้ จากปัจจัยภายนอก เช่น การได้รับรังสียูวีจากแสงแดด มลภาวะ การรับประทานอาหารที่มี ไขมันประกอบสูง เป็นต้น อนุมูลอิสระจะเกิดเป็นปฏิกริยาลูกโซ่ ส่งผลเสียต่อเซลล์ในร่างกายอย่างต่อเนื่อง

ตัวอย่าง สารต้านอนุมูลอิสระ (Anti-oxidants) ที่ถูกหยิบยกขึ้นมากล่าวถึงว่าช่วยเสริมประสิทธิภาพในการกำจัดอนุมูลอิสระ ได้แก่

1. Vitamin C (L-ascorbic acid) ตัวนี้สลายง่ายที่ค่า pH ปกติที่ผิวหนังเรา จึงเห็นมักผสมกับตัวอื่นเพื่อให้คงตัวมากขึ้น เช่น Vitamin E, Ferulic acid โดย vitamin C จะเป็น cofactor ในกระบวนการสร้างคอลลาเจนที่ผิวและลดการสะสมของอิลาสตินได้
2. Vitamin E ช่วยลด lipid peroxidation, photoaging, immunosuppression และ photocarcinogenesis
3. Polyphenols มักพบใน botanicals เช่น tea leaves, grape seeds (Vitis vinifera), blueberries, almond seeds, and pomegranate extract พวกนี้จะมีสารที่เรียกว่า epigallocatechin-3-gallate ซึ่งช่วยลด MMP-1 ตัวทำร้ายคอลาเจน และตัวมันเองสามารถเพิ่ม SPF ได้ด้วย
4. Soy extracts มีข้อมูลว่า soybean-derived serine protease inhibitors ช่วยลดรอยดำ และริ้วรอยเล็ก ๆ ตื้น ๆ ที่ผิวได้
5. Melatonin ช่วยปกป้องเซลล์ผิว keratinocytes, melanocytes, and fibroblasts และป้องกัน UV-induced photoaging ได้
6. Licochalcone A เป็นสารสำคัญที่พบใน Glycyrrhiza inflata ซึ่งเป็น Chinese Licorice Root extract (รากชะเอมเทศ) ช่วยต้านอนุมูลอิสระ ลดการอักเสบ และยังช่วยยับยั้งในกระบวนการสร้างเม็ดสีผิวได้อีกด้วย
7. Algae extract บางชนิดนอกจากพบว่าดูดซับรังสียูวีได้ ยังช่วยกำจัดสารอนุมูลอิสระที่ผิวได้ พบว่า Mycosporine-like amino acids (MAAs) จาก algae ยังเป็น potent UV filters โดย maximum absorption 310 และ 362 nm ทีเดียว นอกจากนั้นยังอาจได้ยินชื่อ เช่น Porphyra umbilicalis, Corallina pilulifera methanol extract แต่กลุ่มนี้ยังอาจมีประเด็นถกเถียงเรื่อง eco-friendly photoprotection คงต้องติดตามต่อไปในอนาคต

นอกจากกลุ่ม Anti-oxidants แล้วก็ยังมี Photolyases ที่ถูกนำมาผสมครีมกันแดด เพราะสามารถช่วยซ่อมแซม DNA ได้ ส่งผลให้มี photoprotective effects และยังช่วยต้านอนุมูลอิสระได้ด้วย อย่างไรก็ตาม การผสมสารเหล่านี้เข้าในครีมกันแดดแต่ละแบรนด์นั้นไม่ได้ทำให้ประสิทธิภาพออกมาดีเท่ากันเสมอไป จะดูแค่ว่ามีหรือไม่มีชื่อเหล่านี้ในส่วนผสมอาจไม่พอ เพราะยังคงต้องดูในรายละเอียดเรื่อง ความเข้มข้นที่มากพอ, ความสามารถในการซึมผ่านผิวชั้นและความคงตัวของผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวจากแสงแดดตัวนั้นในที่สุดด้วยเช่นกัน

สุดท้ายแล้ว สิ่งที่สำคัญที่สุดของการใช้ผลิตภัณฑ์ปกป้องผิวจากแสงแดดสม่ำเสมอ นอกจากจะช่วยปกป้องผิวจากการทำร้ายด้วยรังสียูวี ชะลอผิวเสื่อมชราแล้ว ยังเป็นลดโอกาสการเกิดมะเร็งผิวหนังบางชนิดได้อีกด้วยค่ะ

บทความโดย พญ.วรายุวดี อมรภิญโญ (หมอเจี๊ยบ) อายุรแพทย์โรคผิวหนัง ผู้ก่อตั้งเวบไซต์ www.helloskinderm.com และ เฟสบุ๊คเพจ HELLO SKIN by หมอผิวหนัง

References

Am J Clin Dermatol 2021;819–828:22.

Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2020 Mar;36(2):135-144.