นอนไม่หลับทำอย่างไรดี รู้สาเหตุ อาการของคนเป็นโรคนอนไม่หลับ

การนอนหลับเป็นปัจจัยสำคัญของการดำรงชีวิต หากมีการนอนหลับพักผ่อนที่เหมาะสม และเพียงพอ จะส่งผลให้ร่างกายมีสุขภาพแข็งแรง สดชื่นแจ่มใส อารมณ์ไม่แปรปรวน แต่ในบางคนอาจพบว่าตัวเองมีภาวะหลับยาก หลับไม่สนิท หรือ หลับๆ ตื่นๆ ตลอดทั้งคืน หรือแม้กระทั่งการตื่นเร็วกว่าเวลาที่ควรจะตื่น และง่วงนอนให้เวลากลางวัน ซึ่งสาเหตุอาจมีได้หลายปัจจัย ซึ่งหากพบว่ามีภาวะนอนไม่หลับ ติดต่อกันเป็นเวลากว่า 1 สัปดาห์ควรปรึกษาแพทย์

โรคนอนไม่หลับ (Insomnia) คือ ภาวะความผิดปกติในวงจรการหลับ โดยสามารถแบ่งเป็นชนิดของภาวะการนอนไม่หลับ 3 ชนิด คือ

1. หลับยาก โดยจะมีอาการหลับได้ แต่ต้องใช้ระยะเวลานานเป็นชั่วโมง
2. หลับไม่ทน และมักตื่นกลางดึก เช่น ช่วงเย็นอาจะพอหลับได้ แต่พอตื่นแล้วก็จะกลับต่อได้ยาก หรือหลับได้ไม่นาน
3. หลับๆตื่นๆ จะมีอาการลักษณะ รู้สึกคล้ายไม่ได้หลับเลยทั้งคืน เพียงแต่เคลิ้ม ๆ ไปเป็นพัก ๆ เท่านั้น โดยในแต่ละคนอาจพบภาวะการนอนไม่หลับเพียง 1 ชนิดหรือหลายชนิดก็ได้ ซึ่งผลที่ตามมาอาจส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตในเวลากลางวัน เช่น อาจรู้สึกนอนไม่เพียงพอ อ่อนแรง เพลียง่าย ปวดศีรษะ หรือไม่มีสมาธิ เป็นต้น

ภาวะการนอนไม่หลับอาจจะเป็นปัญหาหลักหรืออาจจะเป็นผลจากอาการของโรคอื่น ๆ ซึ่งภาวะการนอนไม่หลับแบบเรื้อรังมักมีสาเหตุมาจากความเครียด เหตุการณ์สะเทือนใจหรืออุปนิสัยบางอย่างที่รบกวนการนอน แม้ปัญหาการนอนไม่หลับจะสามารถรักษาได้ เมื่อพบสาเหตุ แต่การรักษาก็อาจจะกินเวลาหลายปี

ปัจจัยจากด้านจิตใจ

ความเครียด หรือ ความกังวลในเรื่องต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น สุขภาพ งาน โรงเรียน ครอบครัว หรือสถานะทางการเงิน ซึ่งอาจจะทำให้หยุดคิดไม่ได้ หลับยาก

ปัจจัยจากด้านพฤติกรรม

อาจมี นิสัยการนอนไม่เป็นเวลา การทำกิจกรรมที่ทำให้ตื่นตัวก่อนเข้านอน รวมถึง สภาพแวดล้อมที่อาจไม่เหมาะสมต่อการนอนหลับ อาจส่งผลต่อการนอนหลับได้

ปัจจัยด้านการกิน

การรับประทานอาหารเย็นมื้อใหญ่หรือปริมาณมากเกินไปก่อนเข้านอน อาจจะเกิดความรู้สึกไม่สบายตัว ตื่นนอนตอนกลางคืนเพราะภาวะกรดไหลย้อน เช่น แสบร้อนกลางอก หลอดอาหารอักเสบ หรือการดื่มชา กาแฟ ที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนก่อนนอน ก็อาจเป็นส่วนหนึ่งได้

ปัจจัยด้านสุขภาพ

หากมีอาการเจ็บป่วยทางกายจากโรคต่าง ๆ เช่น โรคข้ออักเสบ โรคปวดหลัง โรคทางด้านจิตใจโรควิตกกังวล หรือโรคซึมเศร้า ปัญหาด้านต่อมลูกหมากหรือกระเพาะปัสสาวะอาจทำให้ต้องตื่นขึ้นมากลางดึกเพื่อเข้าห้องน้ำ

ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม

หนึ่งปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้เกิดอาการนอนไม่หลับคือ สภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย เช่นการนอนในที่มีเสียงดังรบกวน หรือมีแสงสว่างมากเกินไป รวมถึงอุณหภูมิห้องที่ไม่เหมาะสม สิ่งเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อคุณภาพการนอนของเราได้ทั้งสิ้น

ปัจจัยด้านการทำงานเป็นกะ

สำหรับผู้ที่ต้องทำงานเป็นกะ มีการเปลี่ยนเวลาการทำงานอยู่เสมออาจทำให้ร่างกายไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับช่วงเวลาที่ควรนอนได้

ปัจจัยจากการใช้ยา

การใช้ยาและสารบางอย่าง อาจทำให้เกิดอาการนอนไม่หลับ ซึ่งปัจจุบันมียาหลายตัวที่ส่งผลกระทบกับการนอนหลับ เช่น ยาแก้คัดจมูก ยารักษาโรคหืด ยารักษาโรคซึมเศร้า ยารักษาโรคสมาธิสั้น ยากันชัก ถ้าเกิดปัญหาเหล่านี้จากการใช้ยา ควรปรึกษาแพทย์ที่เป็นเจ้าของอาการ เพื่อพิจารณาปรับปริมาณยาหรือเปลี่ยนเป็นตัวยากลุ่มอื่น

การป้องกันและแก้ปัญหาการนอนไม่หลับ สามารถทำได้โดยส่งเสริมสุขภาพของการนอนอาจทำได้หลายวิธี ดังนี้

• การเข้านอนให้เป็นเวลาทุกวัน และ เมื่อรู้สึกง่วงควรเข้านอนทันที โดยการเข้านอนให้เป็นเวลานั้นเหมือนกันทุกคืน ร่างกายจะสามารถจดจำเวลานอนเองได้
• หลีกเลี่ยงหรือจำกัดการนอนกลางวัน หรือการใช้ยาที่ทำให้เกิดอาการง่วงซึมในช่วงกลางวัน
• หลีกเลี่ยงหรือจำกัดปริมาณคาเฟอีนและแอลกอฮอล์ และงดนิโคติน เพราะอาจทำให้นอนไม่หลับ และลดประสิทธิภาพการนอนหลับได้
• การสร้างบรรยากาศให้ห้องนอนให้สงบ ผ่อนคลาย เหมาะแก่การนอน และปิดเครื่องมือสื่อสารทุกชนิด จะได้ไม่มีเสียงรบกวนขณะนอนหลับได้
• การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ หรือเพียงแค่ ขยับ เคลื่อนไหวร่างกายในช่วงกลางวัน จะช่วยให้นอนหลับได้สบายยิ่งขึ้น ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังหนักก่อนนอน ซึ่งจะทำให้นอนหลับได้ยาก
• พยายามหลับให้ได้ด้วยตัวเอง อาจกำหนดกิจวัตรก่อนนอน เช่น อาบน้ำอุ่น หรือ อ่านหนังสือเพื่อให้รู้สึกผ่อนคลายก่อนเข้านอน หลีกเลี่ยงการใช้ยานอนหลับ

หากภาวะการนอนไม่หลับอาจะยังไม่เป็นปัญหาเรื้อรัง แต่มีผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการทำงาน หรือ ภาวะอารมณ์ ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาอย่างถูกต้องต่อไป เพราะภาวะการนอนไม่กลับอาจส่งผลต่อร่างกายอื่นๆ เช่น ริ้วรอยรอบดวงตา หรือ ใต้ตาคล้ำหรือดำ ซึ่งพฤติกรรมการนอนดึก นอนน้อย ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้รอบดวงตาของเราเกิด ใต้ตาดำ เนื่องจากเส้นเลือดมีการขยายตัว ทำให้เห็นเป็นรอยคล้ำใต้ตาและทำให้ดวงตาดูอิดโรย เช่นกัน

การนอนหลับพักผ่อนที่เพียงพอ จึงเป็นอีกวิธีที่ทำให้ร่างกายมีสุขภาพที่สมบูรณ์แข็งแรง ห่างไกลจากภาวะโรคต่างๆ และลดการอุบัติเหตุอันตรายต่างๆ ได้อีกด้วย